Besparingspotentieel van substitutie van zorg
Substitutie van zorg is een belangrijk onderdeel van Juiste Zorg op de Juiste Plek. Wij schatten de potentie voor substitutie op ongeveer 15%, waarvan ongeveer de helft nauw is verbonden aan digitale zorg. De budgettaire impact is ongeveer de helft van de gesubstitueerde zorg. Partijen moeten substitutie wel willen, kunnen, en doen. We schetsen daarvoor de voorwaarden.
Het ministerie van VWS heeft SiRM gevraagd om het besparingspotentieel van substitutie van zorg als onderdeel van Juiste Zorg op de Juiste Plek in beeld te brengen. Zij vragen om rekening te houden met onzekerheden en mogelijke ingroeipaden aan te geven. Daarnaast is verzocht om aan te geven welke beleidsmaatregelen noodzakelijk zijn om het besparingspotentieel te realiseren. Het Ministerie van Financiën las mee tijdens het onderzoek.
Substitutie hangt nauw samen met de bredere beweging van de Juiste Zorg op de Juiste Plek (JZOJP), die zich richt op het voorkomen, vervangen en verplaatsen van zorg waarbij de patiënt centraal staat. Binnen JZOJP richten we ons voornamelijk op ‘Juiste Plek’, wat we indelen naar juiste zorgverlener, juiste locatie en juiste vorm, wat ook digitaal kan zijn.
Om zorg op de juiste plek te leveren, zijn randvoorwaarden nodig waardoor relevante partijen dit willen, kunnen en doen. Omdat de onderlinge verbondenheid van de randvoorwaarden van groot belang is, is een regierol van VWS essentieel. We doen een aantal aanbevelingen om zorg op de Juiste Plek te realiseren. Zeer belangrijk daarbij is dat er voldoende transitiemiddelen, capaciteit en organisatiekracht zijn, zowel aan de ontvangende als de substituerende kant. Alleen als er voor beide partijen een positieve business case is, lukt het om zorg op de juiste plek te leveren. De huisartsenzorg is een spil in zorg op de juiste plek, maar lijkt nog niet voldoende capaciteit en organiserend vermogen te hebben om die rol volledig waar te maken.
Voor een ruwe schatting van de budgettaire impact, hanteren we een nauwere definitie van substitutie dan alleen ‘Juiste Plek’. Dit is noodzakelijk vanwege onderzoekstechnische redenen. De schattingen van de potentie van substitutie zijn onzeker vanwege de vele aannames die we hebben moeten maken. We vinden een potentie van circa €5,2 miljard, ofwel ongeveer 15% van de €35 miljard uitgaven in de onderzochte sectoren waar zorg uit kan worden gesubstitueerd (ziekenhuiszorg, langdurige pg-zorg, ggz en huisartsenzorg). Iets minder dan de helft daarvan komt door digitale zorg. Daarnaast kan worden gesubstitueerd naar huisartsenzorg, langdurige pg-zorg, wijkverpleging, paramedie, eerstelijns farmaceutische zorg en het sociaal domein.
Het netto effect, rekening houdend met de kosten in sectoren waar naar toe wordt gesubstitueerd, schatten wij op ongeveer €2,7 miljard. Dit betreft het scenario ‘hoog’ waarin dit binnen 10 jaar gerealiseerd kan worden. Hiervoor is het noodzakelijk dat alle randvoorwaarden (‘willen, kunnen, doen’) optimaal op orde zijn. In het scenario ‘laag’ kan ongeveer een derde van het besparingspotentieel worden gerealiseerd. Daarvoor moet wel een zeer groot deel van de randvoorwaarden op orde zijn. Voor dit verkennend onderzoek is de potentie niet direct gekoppeld aan specifieke randvoorwaarden of de beleidsmaatregelen om die te realiseren.
De in kaart gebrachte randvoorwaarden – willen, kunnen en doen - ondersteunen de brede beweging van JZOJP en van verdere digitalisering, en zijn daarmee sowieso de moeite waard.
