Verband tussen financiële situatie en kwaliteit van zorg ziekenhuis (bachelorscriptie)

Ter afronding van zijn bacheloropleiding heeft Michiel van der Gaag bij SiRM onderzoek gedaan naar de samenhang tussen de kwaliteit van zorg en de financiële situatie van een ziekenhuis. Kwaliteit is hierbij verdeeld in drie typen indicatoren (structuur, proces en uitkomst) waarbij de verwachting was dat met name de structuurindicatoren zouden samenhangen met de financiële situatie van een ziekenhuis. Uit het onderzoek volgt dat er inderdaad een verband is tussen de structuurindicatoren en één van de scores voor de financiële situatie. Er bleek daarnaast ook een verband te zijn tussen de financiële situatie en de uitkomstindicatoren. Verder onderzoek zal nodig zijn om meer betekenis te geven aan de gevonden verbanden.

Door vergrijzing en stijgende zorgkosten in Nederland wordt de balans tussen de financiële gezondheid en kwaliteit van zorg van ziekenhuizen steeds vaker besproken door beleidmakers. Voor hen, en ook voor ziekenhuizen zelf, is het faciliteren van een hoge kwaliteit van zorg met behoud van een behoorlijk budget een belangrijk doel dat bovendien door vergrijzing en dure behandelingen steeds belangrijker wordt. Om inzicht te krijgen in hoeverre de financiële situatie van een ziekenhuis eigenlijk samenhangt met de geleverde kwaliteit van zorg is in dit onderzoek de relatie tussen de financiën van het ziekenhuis en de kwaliteit van de zorg onderzocht. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van een scriptiestage van Michiel van der Gaag als afronding van zijn bacheloropleiding Econometrics & Operations Research aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De kwaliteitsscore van een ziekenhuis is voor het onderzoek gesplitst in drie scores op basis van het typen indicator. Het gaat om de volgende typen:

• Structuur: Deze beschrijven of de zorgaanbieder bepaalde voorzieningen heeft getroffen in de organisatie, bijvoorbeeld of folders over een bepaalde ziekte aanwezig zijn.
• Proces: Deze volgen een serie gebeurtenissen tijdens een onderzoek en/of behandeling van een patiënt, bijvoorbeeld hoeveel patiënten binnen een bepaalde tijd de juiste medicijnen krijgen toegediend.
• Uitkomst: Deze meten uitkomsten van de zorg, zoals het percentage doorligwonden.

De financiële situatie van ieder ziekenhuis is gemeten aan de hand van vijf kenmerken (zie bijgevoegd rapport voor meer informatie). Bestuurders van ziekenhuizen zijn verantwoordelijk voor het financiële bewind in het ziekenhuis. Daarom is onze hypothese dat zaken waar zij invloed op hebben, correleren met het financiële beleid. Dit geldt voor structuurvariabelen, omdat die direct onder de invloed van de bestuurders vallen, maar in mindere mate voor proces- en uitkomstvariabelen die ook worden beïnvloed door medisch specialisten.

In overeenkomst met onze verwachting blijkt er een directe relatie te bestaan tussen het bedrijfsresultaat (één van de financiële kenmerken) en de kwaliteitsscore gemeten aan de hand van structuurvariabelen. Al kan de hypothese nog niet worden bevestigd doordat gegevens over managementvaardigheden ontbreken. Met die informatie zou je kunnen toetsen of het gevonden verband inderdaad wordt veroorzaakt door goed management.

In tegenstelling tot onze verwachting blijkt er ook een direct verband te bestaan tussen de schuld-tot-EBITDA-positie (tussen één van de financiële kenmerken) en de kwaliteitsscore gemeten aan de hand van uitkomstvariabelen. Dit bevestigt noch ontkracht onze hypothese, omdat de samenhang ook door indirecte effecten kan worden veroorzaakt (bijvoorbeeld de effecten van de structuurvariabelen op de uitkomstvariabelen). Deze effecten zijn in het onderzoek niet meegenomen.

Ten slotte zien we in lijn met onze verwachting dat er geen directe verbanden gevonden zijn tussen de kwaliteitsscore die berekend is aan de hand van procesvariabelen en de financiële kenmerken. Dit ondersteunt onze hypothese. Wederom is dit echter nog niet bewezen, omdat gegevens over managementvaardigheden ontbreken voor dit onderzoek.

In totaal zijn er twee (van de vijftien onderzochte) verbanden gevonden tussen financiële kenmerken en een kwaliteitsscore. In vergelijking met de hoeveelheid verschillende verbanden die zijn onderzocht, is dit relatief weinig. Het feit dat er relatief weinig verbanden voortvloeien uit het onderzoek kan enerzijds te maken hebben met het niet bestaan van verbanden tussen de financiën en kwaliteit van de zorg. Anderzijds kan de opzet van dit onderzoek ervoor zorgen dat verbanden niet naar voren komen, bijvoorbeeld door het selecteren van relatief weinig jaren als onderzoeksperiode (de jaren 2016-2019) en het beperkt aantal datapunten in de dataset (aantal ziekenhuizen). Aanvullend onderzoek is nodig om dit verder te kunnen onderbouwen en ook om meer betekenis te geven aan de gevonden verbanden.