Next level gezondheidszorg - Hoe het beter en efficiënter kan
De Nederlandse zorg kan verder verbeteren in kwaliteit en efficiëntie door de zorg minder langs schotten te organiseren. De zorg kent vele schotten waardoor de zorg niet altijd daar wordt geleverd waar dat voor de patiënt het beste is.
We schatten in dat de groei van het Zvw budget de komende vijf jaren ten minste 0,6% per jaar verlaagd kan worden door deze schotten op te heffen of te verplaatsen. Dit leidt tot een potentiële besparing van €1,5 miljard in 2020. Om dit te bewerkstelligen is een kanteling van perspectief nodig; van aanbodgerichte naar patiëntgerichte zorg.
In opdracht van de Vereniging innovatieve geneesmiddelen Nederland en de farmaceutische commissie van de Amerikaanse kamer van koophandel (AmCham), met betrokkenheid van VNO-NCW, MKB-NL en hun leden, deed SiRM in het voorjaar en zomer van 2015 onderzoek naar de ‘schotten’ in de zorg. Op basis van vijftien gesprekken en eigen projectervaringen, geven we hier een overzicht van schotten in de zorg en mogelijke oplossingen.
Daarnaast heeft SiRM in 2016 een inschatting gemaakt van de potentie van ontschotting van zorg op basis van de Kosten van Ziekten database van het RiVM. We hebben de tussenresultaten van dit onderzoek besproken met een aantal bestuurders in de zorg, ambtenaren van VWS en het Ministerie van Financiën en een groep van gezondheidseconomen.
Op 12 december 2016 is de rapportage door Gerard Schouw en Michel van Agthoven aangeboden aan Hans de Boer, directeur van VNO-NCW.
Schotten in de zorg
SiRM heeft drie soorten schotten gevonden:
- Financiële schotten die onder andere ontstaan door verschillende budgettaire kaders zorg en separate modellen voor de risicoverevening.
- Reguleringsschotten die onder andere ontstaan doordat de regulering en toezicht van de zorg zijn georganiseerd naar soort zorg en soort verzekering.
- Schotten in de praktijk die onder andere in stand gehouden worden door de macht der gewoontes en culturele barrières tussen categorieën zorgaanbieders.
Deze schotten komen voor op vijf niveaus:
- Schotten tussen de zorg en overige economische activiteit. Zoals tussen zorg en onderwijs en tussen zorg en arbeidsmarkt.
- Schotten tussen verschillende delen van de zorg, zoals zorg die betaald wordt uit de Zorgverzekeringswet (Zvw), de Wet langdurige zorg (Wlz) en de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo).
- Schotten tussen sectoren binnen de Zvw; zoals ziekenhuizen, eerstelijns zorg, hulpmiddelen en farmaceutische zorg.
- Schotten tussen zorgaanbieders in een bepaalde sector. Bijvoorbeeld tussen algemene ziekenhuizen en UMC’s.
- Schotten binnen zorgaanbieders. Bijvoorbeeld tussen de Raad van Bestuur, het Medisch Specialistisch Bedrijf en medisch specialisten in loondienst, maar ook tussen verschillende specialismes.
Het belangrijkste gevolg van die schotten is dat het perspectief van de patiënt onderbelicht is. Het zorgstelsel blijkt in de praktijk meer gericht te zijn op de belangen van de zorgaanbieders (zowel de zorgprofessionals als zorgorganisaties) en zorgbetalers dan die van de patiënt.
Acties voor de kanteling van zorg
Door de schotten te doorbreken, kunnen kwaliteit en patiëntgerichtheid van zorg toenemen. Daarbij is het doorbreken van de praktische barrières, die vaak te maken hebben met cultuur van de zorgverlening, een eerste, cruciale, stap. Om daadwerkelijk patiëntgericht te gaan werken, is een ‘kanteling’ van de zorg – ofwel ‘herschotting’ nodig.
We hebben acht concrete acties geformuleerd om te helpen bij de kanteling van zorg. Die thema’s hebben we in de rapportage voorzien van enkele concrete voorbeeldacties die nu moeten worden ingezet voor impact op korte, middellange en lange termijn. Per actie geven we aan welke partij het meest aan zet is, en welke andere partijen er bij betrokken zijn. Dat doen we voor VWS, NZa, zorgverzekeraars, zorgaanbieders en zorgprofessionals.
Praktische schotten:
- Stimuleer patiëntgericht ondernemerschap.
- Werk aan een cultuur van samenwerken in de zorg.
- Verbeter de transparantie van kwaliteit over de gehele keten
- Werk aan onderling vertrouwen in het onderhandelingsproces
Schotten door regulering:
- Haal zo veel mogelijk redundante reguleringsbarrières weg.
- Stimuleer integrale zorginkoop
Schotten door financiering:
- Maak het verschuiven van budgetten makkelijker.
- Maak realistische inschattingen van benodigde middelen.
Potentie van ontschotting van zorg
Bij ongewijzigd beleid nemen volgens de Rijksbegroting en het CPB de kosten voor de zorg in het kader van de Zvw de komende vijf jaar toe met €10,5 miljard (gemiddeld +4,3% per jaar). Ontschotting van de zorg biedt de mogelijkheid om deze groei in te dammen. Wij gaan uit van een potentiele besparing van €1,5 miljard in 2020 door het verschuiven van tweedelijnszorg naar de eerste lijn en patiënten thuis (substitutie). De uitgaven aan zorg groeien dan de komende vijf jaar 0,6% per jaar minder. Die schatting is gebaseerd op de extrapolatie van zestig succesvolle projecten naar een landelijk niveau en prognoses op basis van diverse onderzoeken. Verbreding van ontschotting en substitutie naar andere zorgsectoren die nu vallen onder de Wmo en Wlz kan zelfs leiden tot meer besparingen.
