Evaluatie overheveling geneesmiddelen

SiRM heeft in opdracht van het ministerie van VWS de overheveling van specialistische geneesmiddelen naar het ziekenhuisbudget geëvalueerd. Minister Schippers heeft het evaluatierapport op 20 november 2015 aangeboden aan de Tweede Kamer.

In de afgelopen jaren is er ter waarde van circa € 900 miljoen aan geneesmiddelen van de aanspraak farmaceutische zorg overgeheveld naar de aanspraak op geneeskundige zorg. In 2012 zijn de TNF-alfaremmers en vergelijkbare biologicals overgeheveld, in 2013 volgden orale oncolytica en het groeihormoon somatropine, in 2014 de fertiliteitshormonen en in 2015 ruim 30, veelal oudere, oncolytica. De minister heeft vier doelstellingen voor ogen met de overheveling: een eenduidigere aanspraak en bekostiging, lagere geneesmiddelenprijzen en een hogere kwaliteit en doelmatigheid van de behandeling. De minister stelt als randvoorwaarde dat de patiënt geen hinder mag ondervinden van de overheveling.

Er zijn vóór de overheveling geen objectieve gegevensbronnen aangewezen voor evaluatie. Om toch uitspraken te kunnen doen over de mate waarin de doelstellingen van de overheveling behaald zijn en of aan de randvoorwaarde voldaan is, hebben we in de zomer van 2015 breed in de zorgsector een webenquête uitgezet (respons: 825). We hebben de resultaten van de webenquête getoetst en geduid tijdens 9 expertbijeenkomsten. Daarnaast zijn circa 20 individuele gesprekken gevoerd en hebben we diverse documenten en beschikbare declaratiegegevens systematisch geanalyseerd.

Op basis van het onderzoek formuleren we drie conclusies, die we hieronder kort weergeven:

• Het blijkt lastig om te evalueren of de doelstellingen van de overheveling zijn behaald en of de randvoorwaarde is gehandhaafd. Dit heeft drie redenen: Er waren tegelijkertijd met de overheveling andere ontwikkelingen in de zorgsector. Ook zijn de doelstellingen van de overheveling niet precies geformuleerd. Tenslotte zijn er geen gegevensbronnen beschikbaar of aangewezen voor objectieve evaluatie.
• De doelstelling van de overheveling met betrekking tot de geneesmiddelenprijzen is grotendeels behaald, vooral voor TNF-alfaremmers, fertiliteitshormonen en groeihormoon. De doelstellingen met betrekking tot een eenduidigere aanspraak en bekostiging, een hogere kwaliteit en een hogere doelmatigheid zijn slechts ten dele behaald. Aan de randvoorwaarde ‘de patiënt mag geen hinder ondervinden’ is niet geheel voldaan.
• De mate waarin de doelstellingen zijn behaald verschilt tussen geneesmiddelengroepen en kan daarnaast per indicatie verschillen binnen de geneesmiddelengroep.

Op 5 april 2016 heeft minister Schippers de beleidsreactie op het rapport naar de Tweede Kamer gestuurd. De minister zal op dit moment geen verder geplande overhevelingen uitvoeren en de huidige overhevelingen op onderdelen bijsturen. Indien de situatie zich in de toekomst voordoet, waarbij het logisch is om geneesmiddelen over te hevelen, dan zal de minister de overheveling in overleg met partijen uitvoeren en gehoor geven aan de aanbevelingen uit het rapport:

• Een toetsingskader opstellen om te bepalen welke geneesmiddelen in aanmerking komen voor overheveling.
• Gezamenlijk met alle relevante partijen de overheveling zorgvuldig voorbereiden, doelstellingen helder definiëren en een nulmeting uitvoeren.
• Partijen voldoende tijd bieden om de veranderingen door te voeren in de bestaande systemen en processen.