Maatschappelijke kosten en baten van twee vaccins

SiRM onderzocht in opdracht van GSK de maatschappelijke kosten en baten van het vaccineren van 60-plussers tegen pneumokokken en gordelroos. We concludeerden dat de brede maatschappelijke baten hoger zijn de kosten. Deze bestaan onder andere uit gezondheidswinst, het voorkomen van ziekteverzuim op de arbeidsmarkt, een lager beroep op schaars zorgpersoneel en lagere (overige) zorgkosten.

Nederland laat gezondheidswinst liggen door de huidige manier waarop vaccinatiezorg is georganiseerd. Dat is de gedeelde conclusie van rapporten van de afgelopen jaren van De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS), de Gezondheidsraad en het Zorginstituut (ZIN). Vaccinatiezorg is versnipperd over publieke programma’s, de reguliere zorg en de vrije markt die elk een andere organisatie, uitvoering, bekostiging en doelgroep hebben. De potentiële gezondheidswinst van vaccins wordt hierdoor onvoldoende gerealiseerd, vooral bij volwassenen en medische risicogroepen. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft het beleidsvoornemen om vaccinatiezorg te verbeteren. Een effectiever vaccinatiebeleid leidt niet alleen tot gezondheidswinst maar ook tot andere maatschappelijke baten binnen en buiten de zorg. Het gaat dan onder andere om een lagere druk op schaars zorgpersoneel en een lager verzuim op de arbeidsmarkt. Een effectiever vaccinatiebeleid draagt hiermee bij aan de ontwikkeling naar passende zorg waar preventie een belangrijk onderdeel van is.

GSK heeft SiRM gevraagd om de maatschappelijke baten van effectiever vaccinatiebeleid in beeld te brengen. Hiervoor onderzochten we als casussen twee vaccinaties voor volwassenen die positief zijn beoordeeld door de Gezondheidsraad: vaccinatie tegen gordelroos en vaccinatie tegen pneumokokken. Per casus is de situatie met een hoge vaccinatiegraad vergeleken met een situatie zonder vaccinatie of een veel lagere vaccinatiegraad. Daarbij is de achterliggende aanname dat een effectief vaccinatiebeleid leidt tot een hoge vaccinatiegraad. De resultaten laten zien dat vaccinatie significante maatschappelijke baten oplevert en dat de verhouding tussen deze baten en kosten verschilt tussen individuele vaccins en verschillende doelgroepen.

De baten van beide onderzochte vaccinaties zijn hoger dan de kosten. Vaccinatie tegen pneumokokken bij 60-plussers voorkomt naar schatting 13.000 ziektegevallen per jaar. Uitgedrukt in levensjaren in goede gezondheid (QALY’s) gaat het om ongeveer 2.300 QALY’s. Daarnaast bespaart het de inzet van bijna 150 fte aan zorgpersoneel per jaar. In euro’s uitgedrukt zijn de gezamenlijke baten van gezondheidswinst, bespaarde zorginzet en andere effecten zoals het voorkomen van ziekteverzuim op de arbeidsmarkt hoger dan de kosten: +€370 miljoen. De baten-kosten verhouding komt neer op 2:1. De baten van vaccinatie tegen gordelroos bij 60-plussers zijn €220 miljoen hoger dan de kosten waarbij de baten-kosten verhouding 1,3:1 is. Gordelroosvaccinatie bij 60-plussers voorkomt 35.000 ziektegevallen per jaar wat overeenkomt met ongeveer 2.000 QALY’s. Daarnaast wordt de inzet van bijna 50 fte aan zorgpersoneel voorkomen. De verhouding tussen baten en kosten van vaccinatie tegen gordelroos wordt gunstiger bij de keuze voor een specifieke doelgroep zoals 60-jarigen of 60-69-jarigen.

Bij de berekening gebruikten we voor de aannames bij de waardering van gezondheidswinst conservatieve uitgangspunten. Door bij de waardering van de gezondheidswinst rekening te houden met inflatie of uit te gaan van de werkwijzer voor kosten-batenanalyses voor het sociaal domein zijn de aannames minder conservatief en worden de baten in euro’s groter. In de analyses zijn de (naar verwachting) grootste kosten en baten meegenomen maar een aantal, in omvang kleinere kosten- en batenposten zijn niet gekwantificeerd. Omdat dit grotendeels (kleinere) baten betreffen verwachten we dat dit per saldo tot een kleine onderschatting van de netto-baten leidt.